Urtizzôns: Savôrs di primavera!

Urtizzôns: Savôrs di primavera!

cronache di contea

Urtizzôns: Savôrs di primavera!

Di Ferruccio Tassin • Pubblicato il 11 Apr 2023
Copertina per Urtizzôns: Savôrs di primavera!

Ferruccio Tassin ci racconta di una pianta spontanea propria di questo periodo.

Condividi
Tempo di lettura

Ta nestra ziviltât, plui buna di cjarezzâ al bugjel pinanca al zarviel, i savôrs àn un puest dongja dongja dal paradîs; si intind, i savôrs che cuziin al palât, no chê planta profumada che doprin cuasi par dut. “Sapori, erbe preziose” cjapin drenti ancia i urtizzôns, e cussì si materializin risots cui urtizzôns, ma soradut fortâis che “assumono i sapori freschi della campagna, capaci di accarezzare i gusti più raffinati”. Stufs e passûts di dut, una vora, cà di noialtris, una vora mancul, in altris bandis dal mond, cumò i umâns nostrâns cjalin cun gola, e gi secin li devoziôns, parfîn al grì, che, cul so liròn, nus musica cjamps, orts e zardîns.

Saran ancia “erbe preziose che si sposano a invitanti frittate e delicati risotti”, ma la rason, una volta, era propi a fîl di tiara: li arbis, di una vora di cualitâts, coventavin, par solit, tal emplâ bugjei, plêns di fan e di gola e, da spess, vedui di sostanza. Li gjalinis, una dî sì e una dî no, erin in siopero, par mancjanza di sostanza, e i ûfs no tempestavin li covis dai plumâts, si che duncja… arbis a sbrega, se no altri par fâ volum, e bonâ al piton solitari. Chista je tant vera che, una volta, a un puar manoâl che al lava, cu la cariola peada daûr da bici, a lavorâ tai rapârs da Tôr dongja di Ruda, in tun salt dal troi, gi colà la gamela cu la fortaja.

Rizercja cuarta a cuarta ta arba, par chel puar om, ma la fortaja a fo piarduda: confonduda cu li arbis, che là preziosis pi che tant no erin. E alora? Alora, anin a urtizzôns lo stess, justa par ricuardasi di cuant che, banda di noialtris si la veva curta e si zontava foragjo di ogni sorta a numars di ûfs dongja da disperazion, par no fâsi vignî li telis di rain in bocja!

Anada flapa, chista, pai urtizzôns: pocja ploja; sut par dut pi dal vinars sant, e frescot; si che duncja, al urtizzon, che no l’pol meti al capot, al pensa ben di stâ sot tiara, lassant che la stagjon si scjaldi. Alc si cjata, ma no ta altezis di voli che fasin lâ in gloria i pensionâts triestîns in trasfiarta. Par cjataiu, bisugna traguardâ e smicjâ plui in bass. Cisis e boschetis son l’habitat di chista planta, che si intortea ta agazzis, si sposa cui baraz, simpri saneosa di soreli.

L’urtizzadôr che l’à pratica, al sa chistis regulis, ma lo stess, par fâ su alc, al devi spinasi, urtiasi, sgrazzasi e stâ una vora atent a no planâ cu li zinzivis, cuant che, cu la so manuta alenada, al vâ a cjazza di chê planta, se no preziosa, almancul rara. Si cognoss subìta cui che l’è di mistîr tal campo: al diletant jù cjapa su simpri di chê misura, pitost bondanta, e a mac, che dopo a cjastîa cui c’al devi curaju.

Al vêr urtizzadôr no: ju cjapa su un pôs lungs e un pôs curts, come chêi che van a messa… La diferenzonona, cun di plui, a sta ta man: al diletant al tira e al sbrega; chel di mistîr, cuasi cuasi, al cjareza la planta, fin cuant che al sint che si distaca cun dolceza. I plui tenars son di un vert clâr, cressûts ta ombrena; chei plui salds an la ponta colôr vin neri. Li puntutis son plui adatis ai risots e a li fortais; chei pluj lungs, e cun plui cuarp, son calcolâts, cun tun tiarmin sientific cjapât su da lenga taliana, “ovidurofili”, ven a stâi che si cjatin ben cui ûfs dûrs, par via che, tal mangjaiu compagnâts, si sa ze che si parta a passon tra zinzivis e sufit da bocja.

L’urtizzon, che al scomenza a fin di fevrâr, par Pasca al tocja al pont pi alt da so funzion. Si che duncja, bon apetit, ma - ocjo - resta simpri justa la massima che: gi oress simpri plui cultura di zarviel e simpri mancul cultura di bugjel! 

Rimani sempre aggiornato sulle ultime notizie dal Territorio, iscriviti al nostro canale Telegram, seguici su Facebook o su Instagram! Per segnalazioni (anche Whatsapp e Telegram) la redazione de Il Goriziano è contattabile al +39 328 663 0311.

Articoli correlati
...
Occhiello

Notizia 1 sezione

...
Occhiello

Notizia 2 sezione

...
Occhiello

Notizia 3 sezione

×